Tết Trung thu
(Rằm tháng Tám)

Trung thu là giữa mùa thu, Tết Trung Thu như tên gọi đến với chúng ta
vào đúng giữa mùa thu tức là vào rằm tháng Tám âm lịch. Tết Trung Thu là
tết của trẻ em.

Ngay từ đầu tháng, Tết đã được sửa soạn với những cỗ đèn muôn mầu sắc,
muôn hình thù, với những bánh dẻo, bánh nướng mà ta gọi gồm là bánh
trung thu, với những đồ chơi của trẻ em muôn hình vạn trạng, trong số đó
đáng kể nhất của thời xưa là ông Tiến sĩ giấy.

Trẻ em đón tết có đèn xếp, đèn lồng, đèn ông sao, đèn con giống... sặc
sỡ thắp sáng kéo nhau đi từng đoàn ca hát vui vẻ, tối tối cùng nhau đi
nhởn nhơ ngoài đường, ngoài ngõ. Và khi rằm tới, có những đám múa sư tử
với tiếng trống, tiếng thanh la thật náo nhiệt. Trong dịp này, để thưởng
trăng có rất nhiều cuộc vui được bày ra. Người lớn có cuộc vui của
người lớn, trẻ em có cuộc vui của trẻ em.

* Thi cỗ và thi đèn

Trong ngày Tết Trung Thu người ta bày cỗ với bánh trái hình mặt trăng,
treo đèn kết hoa, nhảy múa ca hát, múa lân rất tưng bừng. Nhiều nơi có
những cuộc thi cỗ, thi làm bánh của các bà các cô. Trẻ em có những cuộc
rước đèn và nhiều nơi có mở cuộc thi đèn. Nhiều gia đình bày cỗ riêng
cho trẻ em và trong mâm cỗ xưa thường có ông tiến sĩ giấy đặt ở nơi cao
đẹp nhất, xung quanh là bánh trái hoa quả. Sau khi chơi cỗ trông trăng,
các em cùng nhau phá cỗ, tức là ăn mâm cỗ lúc đã khuya.

* Hát Trống quân

Tết Trung Thu ở miền Bắc còn có tục hát trống quân. Ðôi bên nam nữ vừa
hát đối đáp với nhau, vừa đánh nhịp vào một sợi dây gai hoặc dây thép
căng trên một chiếc thùng rỗng, bật ra những tiếng "thình thùng thình"
làm nhịp cho câu hát. Những câu hát vận (hát theo vần, theo ý) hoặc hát
đố có khi có sẵn, có khi lúc hát mới ứng khẩu đặt ra. Cuộc đối đáp trong
những buổi hát trống quân rất vui và nhiều khi gay go vì những câu đố
hiểm hóc.

* Múa Sư tử (múa lân)

Vào dịp Tết Trung Thu có tục múa Sư tử còn gọi là múa Lân. Người ta
thường múa Lân vào hai đêm 14 và 15. Ðám múa Lân thường gồm có một
người đội chiếc đầu lân bằng giấy và múa những điệu bộ của con vật này
theo nhịp trống. Ðầu lân có một đuôi dài bằng vải màu do một người cầm
phất phất theo nhịp múa của lân. Ngoài ra còn có thanh la, não bạt, đèn
màu, cờ ngũ sắc, có người cầm côn đi hộ vệ đầu lân... Ðám múa Lân đi
trước, người lớn trẻ con đi theo sau. Trong những ngày này, tại các tư
gia thường có treo giải thưởng bằng tiền ở trên cao cho con lân leo lên
lấy.

Trẻ em thì thường rủ nhau múa Lân sớm hơn, ngay từ mùng 7 mùng 8 và để
mua vui chứ không có mục đích lĩnh giải. Tuy nhiên có người yêu mến vẫn
gọi các em thưởng cho tiền.

Tết Trung thu có từ bao giờ?

Theo sử sách, Tết Trung thu đã có cách đây ít nhất 2.000 năm. Từ thời cổ
xưa, các vị vua chúa có tục lệ tế mặt trời vào mùa xuân, tế mặt trăng
vào mùa thu.
Theo Âm lịch, ngày 15 tháng 8 là chính giữa mùa thu được coi là ngày "lành" để làm lễ tế thần mặt trăng.

ở nước ta và một số nước châu á khác, ngày 15 tháng 8 Âm lịch hằng năm được lấy làm ngày Tết Trung thu.

Tục lệ ăn bánh hình mặt trăng trong dịp Tết Trung thu đã có từ thời Bắc Tống ở Trung Quốc, cách đây trên 1.000 năm.

Trong đêm 15 tháng 8 Âm lịch hằng năm, khi trăng rằm tỏa sáng, lễ tế
thần mặt trăng bắt đầu. Trên bàn thờ có hoa quả, có bánh hình mặt trăng
còn gọi là bánh "đoàn viên", bởi lẽ, trong dịp này, cả gia đình có dịp
đoàn tụ để cùng ăn bánh và cùng thưởng thức ánh trăng thu trong trẻo và
bầu không khí ấm áp của đêm rằm đến với mọi nhà.

Đêm Trung thu, các em rước đèn, múa sư tử. Ngoài Bắc gọi là múa sư tử,
trong Nam gọi là múa lân. Lân còn gọi là kỳ lân. Kỳ là tên con đực, lân
là tên con cái. Lân là con vật đứng thứ hai trong tứ linh: long (rồng),
lân, qui (rùa), phụng (phượng hoàng). Lân là con vật thần thoại, thân
hươu, móng ngựa, đuôi bò, miệng rộng, mũi to, có một sừng ở ngay giữa
trán, lông trên lưng ngũ sắc, lông dưới bụng màu vàng. Tục truyền, lân
là con vật hiền lành, chỉ có người tốt mới nhìn thấy nó được.

Thoạt nhìn, đầu lân giống đầu sư tử. Do vậy, người ta gọi múa lân thành múa sư tử.

ở một vài địa phương, có tục các em rước đèn kéo quân trong dịp Tết
Trung thu. Đèn kéo quân hình vuông, cao khoảng 80cm, rộng mỗi bề khoảng
50cm. Bốn mặt đều phết giấy Tàu bạch như giấy bóng mờ hiện nay. Phía
trên và phía dưới có đường viền sặc sỡ. Bên trong có một tán giấy hình
tròn. Khi đốt đèn, hơi lửa bốc lên, tán giấy xoay quanh. Đèn kéo quân
còn gọi là đèn chạy quân vì hình đoàn quân cứ liên tục kéo đi, chạy đi
không ngừng hết vòng nọ đến vòng kia. Chỉ khi nào đèn hết dầu (nến), đèn
tắt thì các tán không quay nữa. Đèn có bốn mặt, hình ảnh xem ở mặt nào
cũng được.

Trẻ em rất thích ăn bánh Trung thu, múa lân và rước đèn kéo quân. Từ đó,
Tết Trung thu nghiễm nhiên trở thành Tết của các em từ hàng ngàn năm
nay.

Tương
truyền, vào thời xa xưa, trên trời xuất hiện mười ông mặt trời, cùng
chiếu xuống mặt đất nóng đến bốc khói, biển hồ khô cạn, người dân gần
như không thể sống nổi. Chuyện này đã làm kinh động đến một anh hùng tên
là Hậu Nghệ. Anh đã trèo lên đỉnh núi Côn Lôn, dùng thần lực giương nỏ
thần bắn rụng chín ông mặt trời. Hậu Nghệ đã lập nên thần công cái thế,
nhận được sự tôn kính và yêu mến của mọi người, rất nhiều chí sĩ mộ danh
đã tìm đến tầm sư học đạo, trong đó có Bồng Mông là một kẻ tâm thuật
bất chính.
Không lâu sau,
Hậu Nghệ lấy một người vợ xinh đẹp, tốt bụng, tên là Hằng Nga. Ngoài dạy
học săn bắn, cả ngày Hậu Nghệ luôn ở bên cạnh vợ, mọi người đều ngưỡng
mộ đôi vợ chồng trai tài gái sắc này.Một hôm, Hậu Nghệ đến núi Côn Lôn
thăm bạn, trên đường tình cờ gặp được Vương mẫu nương nương đi ngang
qua, bèn xin Vương mẫu thuốc trường sinh bất tử. Nghe nói, uống thuốc
này vào, sẽ lập tức được bay lên trời thành tiên. Nhưng Hậu Nghệ không
nỡ rời xa vợ hiền, đành tạm thời đưa thuốc bất tử cho Hằng Nga cất giữ.
Hằng Nga cất thuốc vào hộp đựng gương lược của mình, không ngờ đã bị
Bồng Mông nhìn thấy.
Ba
ngày sau, Hậu Nghệ dẫn học trò ra ngoài săn bắn, Bồng Mông với tâm địa
xấu xa đã giả vờ lâm bệnh, xin ở lại. Đợi Hậu Nghệ dẫn các học trò đi
không lâu, Bồng Mông tay cầm bảo kiếm, đột nhập vào hậu viện, ép Hằng
Nga phải đưa ra thuốc bất tử.
Hằng Nga biết
mình không phải là đối thủ của Bồng Mông, trong lúc nguy cấp đã vội vàng
mở hộp gương lược, lấy thuốc bất tử ra và uống hết. Hằng Nga uống thuốc
xong, thấy người bỗng nhẹ rời khỏi mặt đất, hướng về cửa sổ và bay lên
trời. Nhưng do Hằng Nga còn nhớ chồng, nên chỉ bay đến mặt trăng là nơi
gần với nhân gian nhất rồi trở thành tiên

Tối hôm đó, khi Hậu Nghệ về đến nhà, các thị nữ vừa khóc vừa kể lại câu
chuyện xảy ra lúc sáng. Hậu Nghệ vừa lo vừa giận, đã rút kiếm tìm giết
nghịch đồ, nhưng Bồng Mông đã trốn đi từ lâu. Hậu Nghệ nổi giận nhưng
chỉ biết vỗ ngực giậm chân kêu khóc. Trong lúc đau khổ, Hậu Nghệ đã ngửa
cổ lên trời đêm gọi tên vợ hiền. Khi đó, anh kinh ngạc phát hiện ra,
trăng hôm nay đặc biệt sáng ngời, mà còn có thêm một bóng người cử động
trông giống Hằng Nga. Hậu Nghệ vội sai người đến hậu hoa viên nơi Hằng
Nga yêu thích, lập bàn hương án, đặt lên đó những món ăn và trái cây mà
bình thường Hằng Nga thích ăn nhất, để tế Hằng Nga nơi cung trăng đang
nhớ đến mình.
Sau khi mọi người nghe tin Hằng Nga lên cung trăng thành tiên nữ, đều đã
lần lượt bày hương án dưới ánh trăng, cầu xin Hằng Nga tốt bụng ban cho
may mắn và bình an. Từ đó, phong tục “bái nguyệt” vào tết trung thu
được truyền đi trong dân gian.[/color][/size][/font][/size][/size]

Trung
thu là lễ hội để tưởng nhớ cuộc nổi dậy chống quân Mông cổ của người
Trung Nguyên vào thế kỷ 14. Bằng một kế họach khéo léo, quân nổi dậy đã
nhét những mẩu giấy có ghi ngày khởi nghĩa là ngày 15 tháng 8 (âm lịch)
vào trong nhân chiếc bánh để ăn trong ngày rằm rồi phân phát cho người
dân. Khởi nghĩa thắng lợi và ngày rằm trở thành ngày trọng đại trong
năm, chiếc bánh trung thu cũng trở thành thứ không thể thiếu trong ngày
đó. Không biết ngày xưa thứ bánh đó được làm thế nào, còn ngày nay những
chiếc bánh trung thu thường được làm bằng bột, hạt sen, hạt vừng, lòng
đỏ trứng và một vài thứ gia vị khác.